Lisa werd in haar jeugd ernstig verwaarloosd en mishandeld

15 april 2024

Als je naar Lisa kijkt, zie je een charmante vrouw van bijna vijftig. Vlot en voorkomend, netjes en verzorgd. Niets aan Lisa verklapt dat haar eerste vijftien levensjaren bol stonden van fysieke en geestelijke mishandeling.

Lisa is een voorbeeld van hoe uit een geknakt kind alsnog een krachtige volwassenen kan groeien. Een paar jaar geleden schreef ze, samen met een journaliste, haar levensverhaal op.

Het leven van Lisa begint als nakomeling in een druk gezin met twee broers en drie zussen. Met haar geboorte erbij wordt het te veel voor de ouders. Als haar vader zijn baan kwijtraakt, moet haar moeder werken. Vanaf dat moment zorgt Lisa’s vader voor haar. Maar hij is alles behalve een fijne vader. Hij is een beschadigde man die teleurgesteld in het leven staat en boos is op iedereen.

Vader aan de drank

Hij weet niet goed hoe je voor een kind moet zorgen. Zelf werd hij veel geslagen door zijn ouders. Hij vult zijn dagen met jenever drinken en wordt met de dag onhandelbaarder. Lisa moet het allemaal zelf opknappen. Zo drinkt ze als klein kind soms een halve dag niks, of alleen wat koffie, omdat ze haar agressieve vader niet durft te storen.

Knallende ruzies

“Speelgoed was rotzooi waar je niks aan had. Ik had een paar oude autootjes van mijn broers, daar moest ik het mee doen. Toen ik op de kleuterschool kwam, wist ik niet wat ik met speelgoed moest. Laat staan dat ik wist wat ik met leeftijdgenootjes moest. Ik had alleen maar oudere broers en zussen. Samen spelen had ik niet geleerd. Aan de drukte van al die kinderen was ik niet gewend. Thuis had ik de ervaring dat van herrie alleen maar herrie kwam, en dat daar altijd knallende ruzies met veel geweld op volgden. En op school was er geen salontafel om onder weg te kruipen. Ik was op school dus net zo angstig als thuis,” vertelt ze.

Gepest

Terwijl de basisschool Lisa’s leven makkelijker had kunnen maken, werd het ook daar een hel voor haar. Ze werd jarenlang gepest. “Ik was dan ook in alle opzichten anders. Zo droeg ik oude kleding van mijn zussen, die al lang uit de mode was. En niemand hielp, geen juf of meester greep in.”

Aan het begin van haar puberteit werd Lisa bovendien twee jaar lang misbruikt door een vriend van haar vader. Steun uit haar omgeving kreeg ze niet. Ook niet toen het misbruik uitkwam en er aangifte werd gedaan. De verhoren waren pittig voor de twaalfjarige Lisa. Er was geen docent, geen buurvrouw, geen hulpverlener die haar steunde. Waarom staken al die mensen hun kop in het zand?

EMDR

Jaren later schreef Lisa een boek over haar ongelukkige jeugd. “De vuile was ga je niet buitenhangen. Maar met de jaren heb ik geleerd dat openheid uiteindelijk toch altijd het beste is.”
Na veel therapie, waaronder EMDR, kreeg ze de behoefte om te schrijven. Tijdens dat schrijven kwam de woede naar boven. “Ineens besefte ik hoeveel mensen alleen maar hadden toegekeken en helemaal niks hadden gedaan. De docenten grepen niet in als ik weer eens ernstig werd gepest op school. De huisarts, de mensen van jeugdzorg en anderen uit het dorp: ze hebben allemaal geweten wat er gaande was in ons gezin. Niemand deed iets!

Hulpeloos meisje

Toen dat besef echt tot me doordrong, voelde ik ineens weer dat hulpeloze meisje in mij, totaal aan haar lot overgelaten, totaal geen steun, van niemand. Gaandeweg kwam er na de boosheid vechtlust in me los. Ik wilde er een boek over maken, zodat mensen het konden lezen en zouden beseffen dat dit nooit meer mag gebeuren. Dat we allemaal alert moeten zijn en de kinderen steunen die dat nodig hebben. Bovendien wilde ik laten zien dat je eruit kunt komen. Ook als je heel veel narigheid hebt meegemaakt, is er een weg naar een beter leven.”

Tranen

Tijdens het schrijven heeft ze veel gehuild. “Tranen zullen altijd wel blijven komen. Hoe vaak ik mijn verhaal ook vertel. Er blijft altijd een litteken. Het is als rugklachten. Je leert ermee leven, maar het blijft altijd een zwakke plek. Soms speelt het extra heftig op. Dan ga je naar fysiotherapeut voor je rug. Ik heb een heel fijne vaste psycholoog die me altijd weer door zware momenten helpt heen te komen.”

Seksueel misbruik

Sommige fragmenten vond ze extra moeilijk om terug te lezen, zoals over het seksueel misbruik door de vriend van haar vader.
Lisa: “Maar ook de passages waarin mijn vader mijn broers of zussen mishandelt, vond ik afschuwelijk om terug te lezen. De tranen rolden dan over mijn wangen. Ik heb die passages één keer gelezen, omdat het moest. Ik wilde namelijk dat alles in het boek goed was en klopte. Maar nu ga ik het nooit meer lezen. Het boek is af, ik hoef het niet meer open te slaan.
Ik praat er wel veel over. Naar aanleiding van het boek krijg ik nu regelmatig uitnodigingen om mijn verhaal te komen vertellen aan bijvoorbeeld zorgverleners. Mijn persoonlijke ervaringen kunnen behulpzaam zijn en nieuwe inzichten opleveren. Zo vertel ik onder andere op welke manier ik destijds als kind hulp heb proberen te vragen.”

Steun

Wat heeft haar, naast therapie, geholpen om eruit te komen? Lisa: “Uiteindelijk zijn het de mensen om me heen waar ik steun bij vond. De steun die ik als kind niet had, heb ik dus later wel gekregen. Ik heb fijne vriendschappen gekregen, waaruit ik inspiratie haalde. Bij anderen kon ik zien wat normaal was, hoe je je hoort te gedragen in een groep, hoe je een normaal leven leidt. Zo had ik uit mijn eigen gezin geen voorbeeld van hoe je als moeder moest zijn, maar kon ik de kunst afkijken bij de vriendinnen naast me. Dat wil niet zeggen dat het makkelijk was. Me verbinden met anderen blijft lastig voor mij. Ik blijf onzeker en kwetsbaar.”

Onherkenbaar

“Ik wilde mijn familie en andere betrokkenen onherkenbaar maken. Ik wil hen niet in een kwaad daglicht stellen, dat is niet mijn doel met dit boek. Waar het me om gaat, is dat de kinderen die nu in een vergelijkbare situatie leven wél worden beschermd. Dat wij onze kop niet in het zand steken, maar aan de bel trekken als we vermoeden dat er iets mis is in het leven van een kind. Kinderen zelf zijn onmachtig, dus hebben wij als volwassenen de verantwoordelijkheid om ze te helpen als hun eigen ouders dat niet kunnen.
Haar vader overlijdt aan het eind van het boek. Dan pas begint haar leven. Ze is dan vijftien. Hoe kijkt ze nu, 35 jaar later, op hem terug?

Lisa: “Ik vind mijn vader eigenlijk een zielige man. Het is intens triest dat je niks van je leven kunt maken en vervolgens iedereen om je heen het leven zuur maakt. Als hij nog had geleefd, was hij misschien een heel rustige, vriendelijke opa geworden. Ik heb geen idee. Dat is wel eens een droombeeld dat ik heb. Mijn gevoelens over mijn vader wisselen, van boos naar verbijstering, naar medelijden, naar… ik weet het niet. Het is gemengd. Dat maakt het waarschijnlijk zo lastig voor kinderen in zo’n situatie. Ook als je vader een gestoorde man is, blijft hij toch je vader. Het was ook de man die mij als baby in zijn armen droeg en de fles gaf. Dat is verwarrend.”

Oma

Haar moeder leeft nog. Lisa: “Als moeder was ze afwezig toen ik haar nodig had. Ze was aan het overleven, ze had haar redenen om te doen zoals ze deed. Ik heb eigenlijk geen moeder gehad: geen steun, geen bescherming. Maar voor mijn zoon is ze wel volop oma. Ze paste toen hij klein was vaak drie dagen per week op. Deed alles met hem wat normale, lieve oma’s doen. Alles wat ze haar kinderen niet heeft kunnen geven, haar liefde en aanwezigheid, heeft ze mijn zoon wel kunnen geven. Daar ben ik zo intens dankbaar voor.”

Lees ook: weg met de stress

Boekentip

Dit is een bewerking van een verhaal dat eerder in Mijn Geheim stond. Beeld GettyImages