De kracht van kwetsbaarheid
7 april 2024
Je kwetsbaar opstellen, het schijnt dé sleutel te zijn tot geluksmomenten in je leven. Dat wil eindredacteur Lynn natuurlijk niet aan haar neus voorbij laten gaan. Maar dan moet de controlfreak in haar wel wat dimmen. En dat is makkelijker gezegd dan gedaan.
In de trein zit ik tegenover twee meiden van een jaar of twintig. Ze praten over hun scripties. “Een spelfout meer of minder, boeiend. Daar lig ik echt niet wakker van.” Ik sluit mijn ogen en denk: ik dus wel. Letterlijk. Vannacht nog. Het artikel heette nota bene: ‘Vergroot je focus.’ Maar wat er werkelijk stond, was: ‘Vergoot je focus.’ Hoe kon ik die fout nou over het hoofd zien? Mijn collega’s zullen wel gedacht hebben: is Lynn nou die superkritische eindredacteur? En zo ging dat stemmetje in mijn hoofd die nacht nog even door. Lynn over kwetsbaarheid…
Lees ook: Brenda kwam erachter dat ze ADD heeft
Is het nodig om me er zo druk om te maken? Nee. Ik heb juist heel relaxte collega’s: “Joh, we hebben er allemaal overheen gelezen en ontdekten de fout op tijd. Niets aan de hand.” Toch lach ik als een boer met kiespijn en denk ik als über-controlfreak: pauze overslaan en nóg een keer al die teksten checken.
Kwetsbaarheid en lekker veilig
Als ik achter mijn computer zit, komt er een mailtje binnen over een eendaagse training bij opleidingsinstituut Psychodidact met als titel Kwetsbaarheid. ‘Alleen door je kwetsbaar op te stellen, ben je in staat de verbinding te maken met de ander.’ Het woord ‘verbinding’ triggert me meteen. Vanwege fysieke klachten waarvan ik weet dat ze een mentale oorzaak hebben, ben ik namelijk in therapie gegaan. Inmiddels ben ik zover dat ik weet dat mijn controledrang – en de daaruit voortvloeiende klachten – te maken hebben met een sterke behoefte aan emotionele verbinding. Oké, dus als ik me kwetsbaar leer op te stellen, creëer ik die verbinding. Kom maar op met die kwetsbaarheid!
Een vriendin tipt me de TED Talk van Brené Brown: The power of vulnerability. Het filmpje is meer dan tien miljoen keer bekeken, kennelijk ben ik dus een van de weinigen die nog nooit van haar heeft gehoord. Maar dan heeft Brown dus vast iets zinvols te vertellen. Ik merk dat ik het prettig vind dat ze wetenschappelijk onderzoeker is. Ze kent net als ik de hang naar controle, houdt niet van zweverigheid en wil dingen meetbaar maken. Van haar kan ik het hebben dat ze praat over ‘bezield leven’, wat betekent dat je leeft vanuit het gevoel dat je de moeite waard bent en in staat bent je kwetsbaar op te stellen.
Lees ook: Sandra werd mishandeld door haar eigen man
Al vrij snel heeft Brown me te pakken als ze zegt: je stelt je kwetsbaar op door de controle los te laten. Hm, dat probeer ik al 37 jaar uit alle macht níét te doen. Controle hebben voelt zo lekker veilig: als de veiligheidsbeugels die je tijdens een looping in de Python stevig in je stoel houden.
“De controle loslaten? Dat probeer ik al 37 jaar níét te doen”
Schijngrip
Hoewel ik nog niet meteen zie gebeuren dat controle loslaten me gelukkiger maakt, schrijf ik me in voor de eendaagse training Kwetsbaarheid en koop ik meteen Brené Browns boek De kracht van kwetsbaarheid. Ze benoemt daarin ‘10 wegwijzers voor een bezield leven’. De ene ondenkbare opgave buitelt over de andere: laat de angst voor wat anderen vinden los, laat je behoefte aan zekerheid los, laat je perfectionisme los.
Perfectionisme, nog zo’n vijver waarin ik me prettig voel. Maar op de dag van de training wordt ook afgerekend met die veilige haven: perfectionisme is volgens trainers Johan van Herk en Lieke van Boxtel niets meer dan schijngrip. “Het is geen vorm van zelfverbetering, het draait om het verkrijgen van goedkeuring. En het is gebaseerd op angst: je wilt iets voorkomen.” Ook hier is de sleutel: het durven loslaten van controle.
Het valt me op hoe open alle deelnemers durven te zijn over hun privéleven. Ook trainers Johan en Lieke zelf, die tevens privé een stel vormen, komen met voorbeelden van kwetsbare momenten uit hun leven. Extra fijn is het dat we maar met een clubje van tien mensen zijn. Iedereen voelt zich vrij genoeg om te vertellen over hun angsten en schaamtes. Dat werkt twee kanten op: als je het verdriet van iemand anders mag zien, voel je bij het delen van je eigen verhaal minder de behoefte je tranen weg te duwen.
Kwetsbaar opstellen
Een oefening die we na de pauze doen, is op een opgeblazen ballon gaan zitten. Met je volle gewicht. No way, is het eerste wat door mijn hoofd schiet. Ik heb sowieso al een hekel aan klappende ballonnen. Het onverwachte eraan, het schrikeffect van de klap. Nee, ik hang ze met liefde voor mijn jarige kinderen op, maar knip ze naderhand bij het knoopje kapot zodat ze leeglopen en niet knallen.
Het doel van de oefening is bewustwording van gedachten, gevoelens en gedrag. Ik ben me zeer bewust van dat alles en voel dat dit gaat om controle vasthouden. Knal! Mijn buurman ging kennelijk niet voorzichtig genoeg zitten. Zo, nu ben ik er helemáál klaar mee. Ik ga niet zitten. De rest van de groep doet het wel en op nog één klap na, lukt het iedereen om ontspannen te gaan zitten.
“Er is moed voor nodig om ondanks je overtuigingen – ‘Dat kan niet’, ‘Die ballon houdt mij nooit’ – toch te gaan zitten. Om datgene te doen waarvoor je angst hebt. Moed tonen om kwetsbaar te durven zijn”, zegt Lieke. Ja, ja, wrijf het er maar in, denk ik. Ik ben bang, ik wil de controle niet verliezen. Dan maar niet moedig.
Streven naar perfectie is een manier om je kwetsbaarheid niet onder ogen te hoeven komen. Maar hoe kom je ervan af? Trainer Lieke: “Je houding ‘ik ben wat ik doe en hoe goed ik dat doe’ moet je zien om te buigen naar ‘ik ben goed genoeg’, wat ook wel zelfcompassie heet.” Mijn zelfcompassie is ver te zoeken als ik een fout ontdek in een door mij nagekeken tekst. Verschrikkelijk voelt het, als ik ontdek dat ik niet perfect ben. Hoe ga ik dat in vredesnaam ombuigen? “Bedenk wat het ergste is wat er kan gebeuren. Ga in die arena staan. Het aangaan van spannende of moeilijke situaties is al winst”, zeggen de trainers.
De term ‘arena’ hoorde ik ook al bij Brené Brown voorbijkomen. Als je je kwetsbaar opstelt, voelt het alsof je in een volle arena gaat staan. Iedereen kijkt naar jou en jij voelt je allesbehalve zeker: je weet tenslotte niet of je gaat winnen of verliezen. Maar je bent wel in het midden van die cirkel gestapt en daar is moed voor nodig, the courage to be imperfect.
“In mijn hoofd wordt alles opgeblazen, terwijl er vaak niets aan de hand is”
De kracht van kwetsbaarheid
En dan doet er zich een mooi oefenmoment voor. Midden in de nacht word ik wakker: tot mijn schrik bedenk ik dat in de tekst van mijn nieuwe opdrachtgever een fout is blijven staan. Hét moment om moed te tonen, me kwetsbaar op te stellen en toe te geven dat ik een fout heb gemaakt. Licht nerveus begin ik de volgende ochtend te typen en verzend ik mijn mail. Zo, dat ging lang niet slecht. Maar dan begint er toch iets te knagen. Voel ik me tevreden omdat ik me kwetsbaar heb opgesteld of omdat ik mijn fout mooi heb ingedekt? Ik lees mijn mail terug. Heb ik benoemd dat ik fout zat? Eh, nee. Wat ik vooral heb gedaan, is eromheen draaien: je kúnt het wel op die eerste manier schrijven, maar dit is gangbaarder.
“Herkenbaar,” zegt kwetsbaarheidstrainer Johan van Herk als ik hem later spreek. “Ik had eens twee presentaties waarvoor ik last minute was gevraagd. Ik nam de opdracht aan, en wat deed ik vervolgens? De 48 uur die ik nog had, ging ik lezen-lezen-lezen om zo beslagen mogelijk ten ijs te komen. Dit is het gedrag dat ik geneigd ben te vertonen bij spannende situaties: me ongelofelijk goed voorbereiden. Die eerste presentatie werd geen topper. ‘Dat was niet een arena waar je in ging staan,’ zei Lieke toen tegen me, ‘dat was het veilige reservebankje waar je op ging zitten omdat je jouw perfectionistische gedrag vertoonde. Je kent het vakgebied waarover je praat goed genoeg. Probeer die tweede presentatie eens niet zo uitgebreid voor te bereiden.’ De échte arena was om de teugels wat te laten vieren. Uiteindelijk ging die tweede presentatie tien keer beter.”
Mijn mail was dus een typisch gevalletje ‘reservebank’. Nieuwe poging: een vriendin reageert maar niet op mijn voorstel om een keer koffie te drinken. Ik word er onzeker van en besluit haar een berichtje te sturen waarin ik vertel hoe ik me voel. Het lukt me nog niet het appje zonder ‘verzachtende’ smileys te sturen, maar ik ben in elk geval eerlijk. 27 lange minuten duurt het voordat het verlossende antwoord komt: ‘Goed dat je een berichtje stuurt, want er is echt geen opzet bij. In mijn hoofd was ik nog steeds op een telefoontje van jou aan het wachten.’ Een simpele miscommunicatie dus. Een leermoment, aangezien ik in mijn hoofd altijd alles enorm opblaas, terwijl er negen van de tien keer weinig aan de hand is.
“Ik heb behoefte aan begrip, niet aan antwoorden. Ik wil een arm om me heen”
Kwetsbaar en gelukkig
In de tussentijd bespreek ik met mijn therapeut de connectie tussen controle en verbinding. Een paar dagen daarvoor vertelde ik mijn man dat ik voorlopig niet ga acquireren, ook al is mijn belangrijkste opdrachtgever weggevallen. Even pas op de plaats maken en mijn structureel te hoge ademhaling (lees: stress) onder controle krijgen. Prima idee, vond mijn man. Ik had verwacht dat het uitspreken daarvan me al een opgelucht gevoel zou geven, maar dat bleef uit. Tijdens de therapiesessie blijkt dat het me er niet zozeer om gaat dat hij akkoord is met mijn voorstel, maar dat hij ziet waarmee ik al zo’n tijd worstel. Meteen diezelfde avond besluit ik opnieuw het gesprek aan te gaan. Mijn man zit televisie te kijken. “Er komt geen bal op tv”, zegt hij. “Dat komt goed uit, want ik wil praten”, reageer ik. Meteen erachteraan zeg ik: “Ik weet dat er nu een zucht met een glimlach van jou komt.” Die volgt inderdaad. “Maar ik heb gemerkt dat ik behoefte heb aan begrip, niet aan antwoorden. Ik wil een arm om me heen.”
Het wordt een prachtige avond waarin we heel open en eerlijk naar elkaar zijn. Ik heb het gevoel dat ik een stukje dichter bij hem sta. En dan denk ik terug aan de woorden van Brown: ‘Zonder je kwetsbaar op te stellen, ervaar je ook niet de grootste geluksmomenten in je leven, zoals liefde.’ Eindelijk voel ik de positieve, krachtige kant van kwetsbaarheid, en hij was het wachten waard.
Tekst: Lynn van der Vegt
Leestip
Brené Brown – De kracht van kwetsbaarheid
