Leren luisteren naar je lichaam – tips van dokter Juriaan

5 april 2024

We zijn eraan gewend om ons leven te leiden vanuit ons hoofd. Dat gaat vaak zo ver, dat we bijna vergeten dat we ook nog een lichaam hebben. Jammer, want daardoor missen we soms overduidelijke signalen die ons ergens voor willen behoeden. Maar hoe moet je luisteren naar je lichaam? Dokter Juriaan geeft tips.

Voelen wat je lichaam je te vertellen heeft. Hoe doe je dat? En waarom is luisteren naar je lichaam zo belangrijk?

“Elke zondagavond is het dezelfde riedel”, vertelt Irene (34). “Eerst voel ik hoofdpijn opkomen, daarna word ik een beetje misselijk. En ontzettend moe, maar slapen lukt niet. Ik lig te woelen in bed, klop mijn kussen nog eens op, draai me weer om, ga nog een keer naar de wc. Het is een ritueel geworden dat ik inmiddels van A tot Z kan voorspellen. Ik heb me suf gepiekerd waar mijn klachten vandaan kunnen komen. Eerst dacht ik dat het kwam door de wijntjes die ik in het weekend drink. Toen gaf ik de schuld aan het lange uitslapen op zondagochtend. Maar wat ik ook probeer, het maakt allemaal niets uit. En op maandagochtend is alle ellende voorbij.”

Je lichaam is wijzer dan je denkt

Iedereen voelt zich weleens een keer minder fit of gewoon belabberd, maar het is op z’n minst opmerkelijk als dat altijd precíés aan het einde van het weekend is. Aan de vooravond van de wekelijkse vergadering waar Irene altijd wordt gekleineerd door haar vervelende baas. Grote kans dat niet de drie glazen chardonnay tijdens de vrijmibo of de paar uurtjes extra slaap op zondag- ochtend de boosdoener zijn; haar lichaam probeert haar iets heel anders duidelijk te maken. We zijn er zo aan gewend om ons leven te leiden vanuit ons hoofd, dat we bijna vergeten dat we ook nog een lijf hebben. Dat is jammer, want ons lichaam is veel wijzer dan we denken. Massagetherapeuten, haptonomen en andere lichaams- werkers weten het allang: ons lichaam liegt nooit en geeft in de vorm van fysieke klachten aan hoe het geestelijk met ons is gesteld.

Frozen shoulder

Of het nu gaat om hoofd- pijn, kortademigheid, frozen shoulder of rugpijn, het zijn allemaal klachten die symptomen kunnen zijn van iets anders: stress, spanning, geen beslissing durven nemen, ongelukkig zijn. Ook nare ervaringen en verdriet kunnen zich vastzetten in je lichaam. Denk bijvoorbeeld aan de ouders die slachtoffer werden van het toeslagenschandaal. Zij werden letterlijk ziek van ellende, niet alleen mentaal, ook fysiek. Je lichaam kan een ingang zijn als je er mentaal niet uitkomt. Maar hoe leer je weer te luisteren naar je lichaam als je een wandelend hoofd bent?

Leren luisteren naar je lichaam

Luisteren naar je lichaam is in essentie simpel, want je hoeft alleen maar aandacht te besteden aan de signalen die je krijgt. Een kind kan de was doen, toch? “Het probleem is dat we vooral naar ons lijf luisteren op het moment dat het prettig voelt”, zegt huisarts en voormalig atleet Juriaan Galavazi, bekend als Dokter Juriaan op social media. “Ik krijg in mijn praktijk bijvoorbeeld regelmatig mensen die zeggen dat ze niet in verbinding staan met hun lijf. Maar als ik vraag wat ze voelen, blijkt er vaak sprake te zijn van onrust, chaos, pijn, irritatie of stress. Ze staan dus wel degelijk in contact met hun lijf, maar ze ervaren gevoelens die ze liever niet zouden willen voelen.”

Balans in je lichaam

De balans waar we massaal naar op zoek zijn, houdt volgens Galavazi voornamelijk in dat we het vrolijke, lichte en blije in ons leven willen verwelkomen. “Voor ons gevoel zijn we dan in balans, maar dat klopt in wezen niet. Balans is licht en donker. Dag en nacht. Eb en vloed. Je weet pas hoe het is om heel blij te zijn als je ook weet hoe het is om heel verdrietig te zijn. Je weet alleen hoe het is om veel vertrouwen te ervaren als je ook weet hoe het is om onzeker te zijn. Maar die ongemakken willen we niet voelen in ons lijf, sterker nog: we hebben in onze jeugd bijna allemaal geleerd om gevoelens van bijvoorbeeld frustratie en woede zo snel mogelijk weg te stoppen.”

Lees ook: de 5 geheimen van slanke mensen

Leer luisteren naar pijn

Luisteren naar je lichaam is soms iets wat we zijn kwijtgeraakt. Als je vroeger als kind een boze bui had, was er waarschijnlijk niemand in je omgeving die zei: ‘Ik zie dat je kwaad bent, vertel eens, ik ben benieuwd wat je voelt. Hoe is het om zo boos te zijn? Wat wil je eigenlijk? Wat is je verlangen?’ In plaats daarvan zullen de meeste ouders gezegd hebben dat je eerst maar eens tot tien moest gaan tellen op de gang en pas mocht terugkomen als je afgekoeld was. Galavazi: “We hebben niet geleerd om met ongemakkelijke gevoelens in contact te komen, laat staan dat we onszelf de vraag stellen: wat wil dit gevoel me vertellen? Nee, we willen er zo snel mogelijk bij vandaan. Dat is de reden dat we zo slecht in contact staan met ons lichaam.”

Van denken naar voelen

Het helpt niet mee dat we in een maatschappij leven die erg gericht is op kennis. De overheersende gedachte is vaak: als je met je hoofd maar begrijpt waar je mee bezig bent, kom je uit op een goede plek waar je kunt ontspannen, succesvol bent en misschien ook nog wel gelukkig kunt zijn. Maar daar heb je ook – en misschien wel júíst – je lichaam voor nodig. “Als jij op een goede plek in je leven bent, voel je dat aan alles”, zegt Juriaan Galavazi. “De motor gaat draaien, alles in jou heeft er zin in. Maar klopt het niet, dan voel je dat ook. Je krijgt het bijvoorbeeld benauwd, je gaat trillen, je krijgt hoofdpijn, je hebt het bloedheet of je gaat hyperventileren.”

Lees ook: krijgt je vagina rimpels wanneer je ouder wordt?

Waar komen je klachten vandaan?

Ben je afgestemd op je lijf, dan kan je lichaam je precies vertellen wanneer je op de goede route zit of wanneer je te veel van je koers afwijkt. Zie het maar als een gratis bewegwijzering om het pad te bewandelen dat op dat specifieke moment bij jou past. Een enorm handig hulp- middel, maar in onze haast om tot een zo snel mogelijke oplossing te komen, gaan we daar maar al te vaak aan voorbij. Ga maar eens bij jezelf na: stel dat je hoofdpijn hebt, check je dan wat je voelt en waar de klachten eigenlijk vandaan komen? Of loop je naar het badkamer- kastje, pak je een paracetamol en ga je weer door met waar je mee bezig was?

Je lichaam reageert op prikkels

“Veel mensen zien hun lichaam los van hun omgeving en de gebeurtenissen in hun leven”, zegt Galavazi. “Maar je lijf is geen machine die je van A naar B brengt. Het reageert op externe en interne prikkels en geeft een signaal af als er iets niet in orde is. We kunnen met ons hoofd wel denken: hoezo heb ik het te druk op mijn werk, ik doe dit al vijf jaar op deze manier, waarom zou ik daar nu ineens last van hebben? Maar de wereld verandert, jij verandert. Je staat niet meer op dezelfde plek als vijf jaar geleden. Misschien is er een familielid overleden of ziek, misschien zijn er maatschappelijke omstandigheden die zorgen voor stress.”

Klachten komen niet uit de lucht vallen

Een vervelende nieuwe collega, strubbelingen binnen je relatie, een stressvolle verhuizing, ruzie met je beste vriendin, een dreigend ontslag. Er zijn tientallen redenen te bedenken waarom je lichaam zwaait met een rode vlag, wat zich uit in de vorm van klachten die schijnbaar uit de lucht komen vallen. Dat is wanneer het tijd is om te luisteren naar je lichaam. In het ideale scenario maak je op zo’n moment pas op de plaats en onderzoek je wat er aan de hand is. Maar veel vaker vinden we dat we gewoon moeten doorgaan zoals we dat gewend zijn, terwijl ons lichaam overduidelijk aan de bel trekt.

Lees ook: waarom val ik niet af als ik hardloop?

Ik wil dit niet voelen

“Als je een frozen shoulder hebt, kun je wel zeggen: ik blijf toch lekker tennissen of volleyballen, maar dan negeer je bepaalde signalen van je lichaam”, zegt Galavazi. “Je intenties kunnen nog zo goed zijn;
wie weet heb je een teammaatje dat je niet in de steek wilt laten, heb je jezelf een conditioneel doel gesteld
of komt er een kampioenschap aan, maar je zegt dan eigenlijk tegen je lijf: ik wil dit niet voelen. Daarmee
ga je voorbij aan het feit dat de signalen niet tégen jou, maar vóór jou zijn. Blijf je dat negeren of ga je daar iets mee doen? Wanneer ben je oprecht vriendelijk voor jezelf? En wat draagt nu werkelijk bij aan de relatie tussen jou en jezelf?”

Zo luister je beter naar je lichaam

Als je fysieke klachten hebt die je niet kunt thuisbrengen, heb je elke keer weer de keuze om a) de problemen te maskeren door te doen alsof ze er niet zijn en b) ze onbevooroordeeld uit te nodigen, ermee in contact te komen en nieuwsgierig te zijn. Het laat zich raden welke kant de automatische piloot ons opstuurt, maar aan jou de beslissing om het roer om te gooien. Om te gaan lúísteren naar de signalen die je lijf afgeeft. Galavazi: “Dat doe je niet door ze weg te duwen, maar door bewust stil te staan en even niets te doen. Wees gewoon in het moment en stel jezelf de eenvoudige vraag: wat voel ik nu eigenlijk?”

Wat gebeurt er in jouw lichaam?

De belangrijkste stap op weg naar een beter contact met je lijf is: oprechte interesse tonen voor wat er speelt. Wat gebeurt er in jouw lichaam? “Raffel de antwoorden niet af”, adviseert Galavazi, “maar geef jezelf de tijd om te voelen.” Neem een nieuwsgierige houding aan, beeld je maar in alsof je een ontdekkingsreiziger bent. Wat leeft er op dit moment in jou? Galavazi: “Wie weet concludeer je na een paar minuten dat je niets voelt. Oké, hoe voelt niets? Misschien voelt niets als leeg. Of als neutraal. Hoe voelt neutraal? Het kan zijn dat je dat niet weet. Prima, hoe is het om dat niet te weten? Zo pel je het steeds verder af, laag voor laag.”

Fysieke klachten vertellen je iets

Als we ervan uitgaan dat je fysieke klachten bedoeld zijn om je iets te vertellen, kan het zijn dat dit proces zorgt voor een antwoord. Misschien is dat antwoord helder en weet je meteen wat er aan de hand is: aha, ik ben kortademig omdat ik vreselijk gestresst ben over mijn werk. Maar het kan volgens Galavazi ook gebeuren dat je denkt: geen idéé wat ik hiermee aan moet. Of misschien krijg je wel helemaal geen antwoord, dat is ook een optie. “Dan blijf je de vraag gewoon herhalen. Het kan een dag, een week, een maand of misschien wel een jaar duren, maar reken maar dat je vroeg of laat een antwoord krijgt op de vraag waar bepaalde gevoelens vandaan komen.”

Verbinding met jezelf

Galavazi vertelt dat er laatst een vrouw bij hem kwam die constant last had van een gespannen gevoel. “Daar wilde ze vanaf, dus ik vroeg: oké, is de spanning welkom? Nee, eigenlijk niet. Goed, volgende vraag: wil je meer of minder in verbinding zijn met jezelf? Iedereen antwoordt dan: meer, deze vrouw ook. Maar wanneer kom je meer in verbinding met jezelf? Niet als je iets níét wilt voelen, wel als je het uitnodigt. Stel dat je met je aandacht naar de spanning toegaat, wat wil het je dan vertellen? Haar reactie was dat ze het altijd goed wilde doen, voor iedereen, omdat ze dan een goed mens zou zijn. Kijk, dat is een belangrijk inzicht dat je verder kan brengen.”

Mentale klachten

Waar je fysieke of mentale klachten vandaan komen en wat ze betekenen, kan voor ieder persoon verschillend zijn. Het is daarom altijd slim om ze eerst te bespreken met je huisarts en zelf aanvullend onderzoek te doen. Galavazi: “Ik ben er een voorstander van om eerst alle feiten op tafel te krijgen, zodat je geen dingen mist waar een medische behandeling voor nodig is. Het is een goed idee om daarnaast zelf te onderzoeken wat de omstandigheden en je lijf je nu eigenlijk willen vertellen. Ik zie dat die vaak te maken hebben met het feit dat we ons welzijn heel erg laten afhangen van factoren die buiten onze macht liggen: de auto waarin we rijden, de plek waar we wonen.”

Dit is hoe je het doet

Het gevolg van die afhankelijkheid is dat het direct impact op je gevoel van welbevinden heeft als het op
je werk een keer niet lekker loopt, iemand een deuk in je auto rijdt of als er iets anders tegenzit. Galavazi: “Dat roept de vraag op: heb jij nog leiding over je werk, de plek waar je woont, de auto waarin je rijdt? Of hebben zij stiekem de leiding over jóú gekregen? Het is gaaf om in een mooie auto te rijden of een groot huis te hebben, totdat je die vorm gaat belasten met de plicht om jou een goed gevoel te geven. Dan lijkt het of jij de touwtjes in handen hebt, maar eigenlijk wordt er aan de verkeerde kant getrokken.”

Stress

Als je het punt waarop je niet meer in verbinding met jezelf staat bereikt, dan neemt het chronische stress- gevoel toe en liggen fysieke klachten op de loer. “De meeste mensen zijn heel streng voor zichzelf en mild voor anderen”, aldus Galavazi. “Ik gun iedereen het tegenovergestelde, ook omdat dat heel waardevol kan zijn als je beter wilt leren luisteren naar je lijf. Dat betekent niet dat je je wangedrag en onhebbelijkheden onder het tapijt moet schuiven, maar wel dat je erkent dat je soms een fout maakt of een verkeerde afslag neemt. Accepteer dat je iets niet helemaal goed hebt gedaan en stuur vervolgens bij. Zo blijf je dicht bij je hoofd én je lijf.”

Fibromyalgie

Fysieke klachten waar nog heel veel onderzoek naar gedaan wordt zoals fibromyalgie zouden veel meer aandacht moeten krijgen. En ook de verbinding tussen wat je lichaam je probeert te zeggen en hoe je daar mee kunt omgaan. Bekijk voor meer informatie daarover onderstaand filmpje van SBS6.

Lees ook: hoeveel calorieën zitten er in een bubble tea?

Tip van de redactie

Ontdek de kracht van Lifestyle Medicine in de strijd tegen chronische ziektes zoals diabetes en hartkwalen. Dit basisboek onthult de zeven pijlers voor een gezonder leven: van voeding tot mindset. Een weg naar een langer, gezonder en gelukkiger leven. Voor meer informatie klik op onderstaande button.

Tekts: Fleur Baxmeier

beeld: GettyImages