Kauw je verdriet niet weg
12 januari 2023
Je kunt er niets aan doen dat je die héle reep karamel-zeetzout hebt opgegeten: het was gewoon een rotdag. Dat troostvoedsel had je dus wel verdiend. En die halve fles wijn trouwens ook, want dat helpt altijd zo goed tegen stress… Heb jij ook zo’n monstertje in je hoofd dat dit soort uitspattingen goedpraat? Dan ben je waarschijnlijk een emotie-eter. En nee, dat is dus géén excuus!
Eten en geluk zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Wie wordt er nou niet vrolijk van een softijsje met gekleurde spikkels, of een met marsepeinen roosjes versierde bruidstaart? Een avondje uit met vriendinnen begint meteen gezellig als er geproost kan worden met Chardonnay. En met je partner naar een spannende film kijken, is tien keer leuker als je ondertussen met je hand gedachteloos in de schaal paprikachips kunt graaien.
‘Gedachteloos’, inderdaad. Want genoot je écht nog steeds toen je de laatste kruimels van je vingertoppen likte, of heb je eigenlijk alleen het eerste chipje bewust geproefd?
Liefdesverdriet
Dat we bij bepaalde gevoelens (met name de negatieve, zoals woede en verdriet) snel naar snoep en snacks grijpen, is natuurlijk niets nieuws. Volgens klinisch psycholoog Tatjana van Strien, die onderzoek deed naar de psychische kant van eten, is zelfs 40% van de mensen met overgewicht een emotionele eter. Emotie-eten is zelfs zo’n normaal begrip geworden, dat niemand verbaasd opkijkt wanneer je zegt dat je na een stressdag verlangt naar een wijntje, of chocola eet omdat je liefdesverdriet hebt. Het weg-eten van gevoelens is veel meer geaccepteerd dan zeggen dat je zonder reden twee borden spaghetti carbonara hebt weggebunkerd.
Helaas blijft het voor de meeste emo-eters niet bij zo nu en dan een comfort food-momentje. Als je eenmaal gewend bent om bepaald voedsel te koppelen aan emoties, kom je daar niet zo makkelijk meer vanaf. Bijna niemand is permanent gelukkig; er zijn elke dag wel kleine tegenslagen of stressmomenten. En soms zijn je problemen zelfs zo groot dat je ze niet meer kunt overzien. Ongemerkt ga je misschien steeds vaker je heil zoeken in (ongezond) eten, al is het maar omdat die tompouce of kroket je héél even gelukkig maakt.
“Inderdaad: héél even maar”, zegt voedingskundige Yneke Kootstra, “want vrij snel daarna voel je je alweer schuldig omdat je toch weer veel te veel hebt gegeten. In feite lost het dus niets op.”
“Wie nachts ligt te piekeren, zal sneller voor de bijl gaan als er taart op tafel komt”
Volgens haar ontstaat emotie-eten doorgaans in de jeugd. “Werd je vroeger getroost met een snoepje als je van je fiets was gevallen? Dan is de kans groot dat je dat gedrag onbewust hebt aangeleerd. En als je bijvoorbeeld vroeger nooit mocht huilen thuis, ben je misschien een ster geworden in het onderdrukken van je emoties, in plaats van ermee aan de slag te gaan.” Ook onderzoek wijst uit dat emo-etende ouders hun nakomelingen beïnvloeden. Britse basisschoolkinderen die werden getroost met snoep en snacks, hadden maar liefst vier keer meer kans om op latere leeftijd overgewicht te krijgen.
Duiveltje op je schouder
Het goede nieuws is dat er iets aan te doen is. En dat is niet zo simpel als ‘gewoon’ geen lekkernijen in huis halen of een beetje meer wilskracht tonen. Het weerstaan van ongezond eten is namelijk aanzienlijk minder makkelijk als je stress hebt of niet goed hebt geslapen, ontdekten onderzoekers van Columbia University. Deelnemers aan het onderzoek kregen foto’s te zien van ongezond eten als snoep en pizza, zowel na een goede nachtrust als na vijf nachten met slaaptekort. Bij de vermoeide mensen reageerde het beloningscentrum van de hersenen veel sterker op het fastfood dan bij de uitgeslapen types. Wie regelmatig ’s nachts ligt te piekeren, zal dus sneller voor de bijl gaan als er taart op tafel komt.
“De belangrijkste tip is dus: zorg dat je fit, gezond en uitgerust bent”, zegt Yneke. Maar volgens haar spelen er nog meer factoren mee bij waardoor we getriggerd worden om ongezonde keuzes te maken. “De ene groep mensen – dit zijn vaker mannen – reageert op externe, visuele prikkels”, legt ze uit. “Als zij bijvoorbeeld langs de bakker lopen, krijgen ze spontaan zin in een saucijzenbroodje. En wanneer ze bij het tankstation komen, móéten ze ook even een Magnum meepakken. Voor de andere groep mensen – dit zijn vaker vrouwen – zijn interne prikkels, oftewel emoties, de trigger. Die tweede groep heeft het lastiger dan de eerste. Externe prikkels kun je nog een beetje omzeilen, bijvoorbeeld door ’s ochtends te gaan tanken als je net ontbeten hebt, en niet aan het einde van je werkdag met een rommelende maag. Interne prikkels kun je niet zomaar uit de weg gaan: je kunt moeilijk besluiten dat je geen vervelende dingen meer gaat meemaken. Bijkomend nadeel is dat als je je lamlendig voelt, je ook minder weerstand hebt tegen de externe prikkels. Als je onder dat dekentje op de bank bent gekropen en er komt toevallig een reclame voor chocola voorbij op tv, wordt de verleiding wel heel groot om naar de kast te lopen voor iets lekkers. De meeste mensen zijn zich er heus wel van bewust dat ze dat eigenlijk niet moeten doen, maar je hebt nu eenmaal een engeltje en een duiveltje op je schouder zitten. En als je je niet goed voelt, krijgt dat duiveltje de overhand.”
“Ga niet met een dieet aan de slag, maar met de emotie zelf”
Feedback in plaats van troost
Toch is het ook mogelijk om de interne prikkels de baas te worden: niet door met een dieet aan de slag te gaan, maar met de emotie zelf. Helaas is dat geen quick fix; het vergt veel discipline en zelfreflectie. En niet in de laatste plaats: zelfliefde. Wees niet te streng voor jezelf en praat jezelf geen schuldgevoel aan omdat je eet (‘Zie je wel, ik kan niet eens een reep chocola weerstaan, wat kan ik eigenlijk wel?’), maar geef jezelf de tijd om na te gaan waar je emotie precies vandaan komt. Welk gevoel is het dat jou aanzet tot eten? En als je dat weet: wat zou je kunnen doen om te zorgen dat je dat gevoel niet meer hebt? “Veel vrouwen zijn geneigd zich naar binnen te richten en alles zelf op te lossen”, zegt Yneke. “Ze grijpen bijvoorbeeld naar een zak chips omdat ze een aanvaring hebben gehad met een collega. Maar wat als je nou geen troost zoekt in chips, maar die collega feedback geeft op zijn of haar gedrag?”
Yneke merkt dat sommige vrouwen vastzitten in een vicieuze cirkel. “Ze denken: ‘Als ik maar afval, dan word ik gelukkig’. Dan zeg ik: ‘Draai het eens om! Als je gelukkig bent, word je misschien vanzelf slanker. Dus vraag jezelf eens af wat je zou kunnen doen om meer geluk te brengen in je dagelijks leven. Ik raad mensen vaak een cursus mindfulness aan, waar je leert om je bewust te worden van wat er van binnen speelt. Het kan de eerste stap zijn om verder aan de slag te gaan met je jezelf.”
Vijf minuten time-out
Hoe beter je je bewust bent van de emoties die je aanzetten tot eten, hoe slimmer je daarop in kunt spelen. “Een van de kenmerken van emotionele trek is dat het plotseling komt opzetten en ook meteen gestild moet worden”, zegt Yneke. “Oefen dus in uitstellen. Als je zo’n impulsieve drang voelt opkomen, ga dan eerst even iets anders doen. Al ga je even de overloop stofzuigen of de papierbak legen. Vaak is de grootste behoefte na vijf minuten alweer verdwenen.”
“Vaak is de grootste behoefte na vijf minuten alweer verdwenen”
Daarnaast helpt het om alternatieven te zoeken voor je snaaibehoefte. “Heb je zin in een glas wijn om te ontspannen? Bedenk dan of er iets is waarmee je hetzelfde resultaat kunt bereiken. Misschien ontspan je bijvoorbeeld ook wel van een warm bad, of van een avondwandeling. Als je een rotdag hebt gehad, kun je ook een vriendin bellen om even te klagen, een tijdschrift lezen of iets leuks gaan doen met je partner.”
En ben je er echt van overtuigd dat chocola de enige oplossing is voor je gevoel op dat moment? Daar is volgens Yneke niet per se altijd iets mis mee. “Maar maak dan een goede afspraak met jezelf over hoeveel je mag eten, neem er de tijd voor en geniet er écht van. Gedachteloos de hele reep buitmaken, is totaal zinloos. Je bent namelijk veel te druk met je emoties om echt te proeven wat je eet. Je probeert je woede of verdriet letterlijk weg te kauwen, maar dat lukt natuurlijk niet. Ik geef toe dat het niet makkelijk is, maar de enige manier waarop je negatieve gevoelens weg kunt krijgen, is door ze onder ogen te zien.”
Conquer your cravings in 3 stappen
Heb je opeens een heel dringende behoefte aan kaasvlinders of chocolate-chip-cookies? Hou je nog héél even in en kijk of je je brein te slim af kunt zijn.
- Houd een tijdje een eetdagboek bij. Noteer wat je eet en hoe je je op dat moment voelde (bijvoorbeeld met behulp van de emoticons op je telefoon). Zo kun je nagaan of je vaker ongezonde keuzes maakt op basis van emoties.
- Probeer na te gaan waar het gevoel vandaan komt dat je hebt als je snackt. Is er iets vervelends gebeurd op je werk, heb je ruzie met je partner of maak je je ergens zorgen om?
- Denk na of je dit gevoel ook kunt wegnemen op een andere manier dan met eten. Misschien kun je de ruzie met je partner uitpraten, of een mailtje sturen naar je baas om de gebeurtenis op je werk uit je hoofd te zetten. Is er geen directe oplossing? Ga dan na of er nog een andere manier is om jezelf te belonen, bijvoorbeeld door een warm bad te nemen of met de hond naar het strand te gaan.
Tekst: Marion van Es / Beeld: Getty Images
