Hoe werkt stress? Nou zo!

13 januari 2021

Iedereen heeft weleens stress, maar het verschilt per persoon hoe goed je daartegen kunt. Maar hoe werkt het nu precies?

Stress voel je vaak opkomen: je hartslag gaat omhoog, je krijgt zweethanden en je staat op scherp: je bent alerter dan anders.

Lees ook: ‘Stresshoofdpijn? Probeer deze stretchroutine van 5 minuten‘

Hoe komt dat?

We hebben in ons lichaam twee belangrijke stresssystemen. Het autonome zenuwstelsel, dat bestaat uit twee delen: het sympathische en het parasympatische deel. Zij spelen een rol bij acute stresssituaties, bijvoorbeeld als er tijdens een vergadering plotseling wordt gevraagd naar jouw visie op een lastige kwestie.

“Het parasympatische deel is actief in rust en zorgt dat je lichaam in balans blijft”, legt Anja Huizink, hoogleraar van de sectie Klinische Ontwikkelingspsychologie van de Vrije Universiteit van Amsterdam, uit. “Zodra er iets gebeurt waarvoor arousal nodig is, gaat die rem eraf, ook wel de vagal break: de activiteit van het parasympatische deel neemt af en het sympathische deel komt in actie. Het gevolg: verhoogde hartslag, snelle ademhaling en zwetende handen.” Het autonome zenuwstelsel kun je volgens Huizink zien als het ‘snelle’ stresssysteem, omdat het ervoor zorgt dat je instant kunt handelen.

Trager en later

“Dan hebben we nog een ander systeem, dat trager is en later reageert op stressvolle situaties. De hypothalamus-hypofyse-bijnierschors-as, beter bekend onder de Engelse afkorting HPA-as. Waar het autonome zenuwstelsel in een reflex reageert, heeft de HPA-as wat meer bewustzijn. Hé, ik heb niet genoeg vaardigheden voor deze stressvolle situatie,
dat voelt niet prettig. Er wordt wat beter nagedacht, wat handig is als de stressvolle omstandigheid langer duurt dan een paar minuten.”

De HPA-as remt het autonome zenuwstelsel af, omdat het te veel energie kost om langere tijd in een hyperalerte stand te staan. Huizink: “De HPA-as dempt het sympathische systeem, zodat het parasympatische systeem het weer kan overnemen, en zet processen in gang om te zorgen dat je lichaam weer herstelt.

Cortisol

Om te beginnen wordt de hypothalamus, een gebied in je hersenen, geactiveerd.
Dit zorgt ervoor dat de hypofyseklier actief wordt, die vervolgens de bijnierschors
stimuleert tot de productie van het stress-hormoon cortisol. Cortisol kun je onder andere meten in je haar en speeksel. Dit zorgt voor het vrijmaken van onder meer glucose en cholesterol.”

Bron: Santé december 2020, tekst: Fleur Baxmeier