Als je een moeder hebt met borderline (BPD)
20 mei 2023
Naar schatting heeft een op de honderd mensen symptomen van borderline. Ze kunnen extreem heftig reageren, zijn onvoorspelbaar, worden geplaagd door verlatingsangst en zijn diep van binnen eigenlijk zelf nog een kind. Als moeder hebben ze het soms extra zwaar. Maar dat geldt ook voor hun kinderen. Lees hier hoe uitdagend deze moeder-kindrelatie kan zijn.
Borderline persoonlijkheidsstoornis (BPD) is een officieel erkende persoonlijkheidsstoornis. Ook bekend als emotieregulatiestoornis. De stoornis leidt tot afwijkend gedrag dat zowel voor de persoon met BPD als voor de omgeving zeer lastig is. Iemand met BPD heeft moeite met het onderhouden van relaties, zowel op liefdesgebied als in de vriendenkring. De woedeaanvallen kunnen in het ergste geval angstaanjagend zijn. De persoon met BPD lijkt in het ergste geval alle zelfbeheersing verloren te hebben, alleen nog maar impulsief te handelen en geen oog meer te hebben voor de gevolgen van haar gedrag.
Wanneer begint het?
De stoornis begint meestal in de adolescentie of vroege volwassenheid en lijkt met het ouder worden een beetje af te zwakken. Rationeel handelen is lastig als hij of zij (vaker een zij) heftige emoties heeft. Je kunt het eigenlijk vergelijken met een kleuter die een stapel blokken heeft gebouwd en dan bij de eerste tegenslag woedend de toren omgooit. Bij een kleuter is dat lief, bij iemand met BPD is dat vreemd en beangstigend voor de omgeving.
Redelijk praten is soms zinloos. De ander is niet in staat om haar emoties te reguleren. Waar woede soms varieert in heftigheid is de woede van iemand met BPD bijna altijd even groot. Lichte irritaties voelt voor hen hetzelfde als razernij. Al is het belangrijk om te benadrukken dat BPD in veel variaties voorkomt en de symptomen kunnen verschillen, zowel in tijd als van persoon tot persoon.
Ingewikkelde relatie
Helaas dat partners en vrienden soms vertrekken. Maar voor kinderen ligt dat ingewikkelder. Een moeder met borderline, of BPD zoals het officieel heet, is daarom een extra opgave. Zowel voor de moeder als voor het kind.
Een kind kan met geen mogelijkheid voelen wat de moeder voelt. De psychologen Mason en Kreger leggen in hun boek ‘Leven met een borderliner’ uit hoe zo’n woede-aanval voelt: ‘Stel je het ergste voor dat je ooit hebt gevoeld en maak dat driemaal zo erg.’ (Je vindt hun boek hier.)
Emoties
Veel mensen met een borderline-stoornis leven hun emoties gelukkig nooit uit in het bijzijn van hun kinderen. Dat moet een geruststelling zijn voor partners, die soms wel de volle laag krijgen. Veel moeders met BPD spannen zich in om hun kinderen tegen hun onvoorspelbaarheid te beschermen. Maar kinderen hebben enorme voelsprieten en merken soms meer dan een ouder zich realiseert.
Moeders met een borderline-stoornis lijken in sommige opzichten zelf op een kind. ‘Net als kinderen vinden ze het soms moeilijk hun eigen behoeften opzij te zetten en zich op die van anderen te richten.’Het kan ook zijn dat een borderlinemoeder niet in staat is om voldoende rekening te houden met de behoeftes, gevoelens en wensen van haar kind. ‘Ze kunnen zo in beslag worden genomen door hun eigen emotionele problemen, dat ze de emotionele behoeften van hun kinderen over het hoofd zien.’
Inconsequent
Ook kunnen ze inconsequent zijn in het ouderschap. Het ene moment een betrokken ouder zijn en het volgende moment hun kinderen bijna verwaarlozen, afhankelijk van hoe ze zich zelf voelen. Ook kan een borderline-moeder haar kindere gebruiken om haar eigen angsten te temperen. Door bijvoorbeeld haar tienjarig kind bij zich in bed te nemen omdat ze zelf bang is om alleen te zijn.
Kenmerken voor ouders met BPD is wat psycholoegn splitting noemen. Ze zijn voor of tegen je. Ze zetten iemand op een voetstuk, of vergruizen hem of haar. Ze denken zwart-wit. Een grijs gebied van gevoelens ontbreekt. Voor kinderen is het belangrijk dat ze een gevoel ontwikkelen voor wie ze zijn. Dat gebeurt op allerlei manieren, maar een belangrijk aspect daarbij is de bevestiging die kinderen van hun ouders krijgen. Zo kan een kind horen dat het zo goed kan tekenen, of zo gezellig aan tafel is, hulpvaardig of eigengereid. In een gezonde omgeving groeit een kind op met ouders die als een spiegel werken. Ze laten het kind op allerlei manieren zien: kijk, dit ben jij. Ze keuren gedrag goed of af, bevestigen gevoelens, stellen gerust, sturen bij, laten los en beschermen.
Gevoel van leegte
Een moeder met borderline weet volgens de auteurs vaak niet wie ze zelf is. Ze lijdt vaak aan een chronisch gevoel van leegte. Ze heeft de mensen in haar directe omgeving nodig om te bevestigen wie ze is. En die mensen zijn of goed of slecht. Een moeder met borderline kan haar eigen kinderen ook als helemaal goed of helemaal slecht behandelen. Of zoals Mason en Kreger het omschrijven: ‘Ouders met een borderline-stoornis kunnen hun liefde aan- en uitschakelen, met als gevolg dat hun kinderen leren dat ze niet te vertrouwen zijn.’ Haar gedrag kan zo onvoorspelbaar zijn, dat het kind zich concentreert op de moeder. Hij vraagt om stabiliteit, en juist die ontbreekt. Een moeder met borderline is vrijwel altijd onvoorspelbaar. Het ene moment kan ze zich volledig verantwoordelijk gedragen, om vervolgens belangrijke zaken te negeren.
Verlatingsangst
Hoe ouder het kind wordt, hoe onafhankelijker het wordt. De moeder met BPD kan zich volgens `Mason en Kreger daardoor in de steek gelaten voelen. En ook dat is een van haar grote angsten. Ze kan onbewust proberen de kinderen afhankelijk van haar te maken, alles om maar te voorkomen dat ze zich van haar afkeren, zoals zij de onafhankelijkheid ervaart. Voor een gezonde ontwikkeling moeten kinderen zich los maken van hun ouders. Hun eigen weg gaan. Een ouder die aan haar kind blijft hangen, het niet wil laten gaan, staat die onafhankelijkheid in de weg.
Afwijzing
Een moeder met BPD kan in het ergste geval overal een afwijzing in zien. Als kinderen ongehoorzaam zijn bijvoorbeeld. Het lijkt op de narcistische moeder, die haar kind ook geen zelfstandigheid gunt, beschreven door psycholoog Elan Golomb: ‘Deze kinderen hebben het gevoel dat ze geen natuurlijke vorm kunnen aannemen, omdat elke beweging in de richting van onafhankelijkheid als een verraad wordt gezien dat de ouder onherstelbare schade berokkent.’
Om gezond op te groeien heb je als kind de ervaring nodig dat je werkelijk wordt aanvaard. Dat je gezien wordt zoals je echt bent. Dat je in de ogen van je ouders volmaakt bent. Je moet struikelen en vallen en daarna de troste glimlach van je vader of moeder zien. Op die manier leer je dat je ertoe doet en dat je liefde verdient. Een moeder met borderline houdt van haar kinderen, maar heeft moeite met die liefde tonen op de juiste momenten omdat ze in de weg wordt gezeten door haar eigen minderwaardigheidsgevoel en woede.
Baby
Onderzoekers van de universiteit van Tennesee publiceerden een paar jaar geleden een artikel over moeders met borderline en hun invloed op jonge kinderen. Ze onderzochten daarvoor 31 kinderen in de leeftijd vier tot en met zeven jaar. De moeders kregen een test om hun gehechtheid te meten en werden geobeserveerd in hun opvoedtaken. Ook werden de kinderen ondervraagd. Wat bleek? De moeders met borderline hadden allemaal een onveilige hechtingsstijl. Dat betekent dat ze zichzelf niet veilig voelden in hun relaties, maar ook geen veiligheid naar hun kind konden tonen.
Veel van de moeders hadden zelf pijnlijke herinneringen aan hun jeugd en vaak met een geschiedenis van misbruik of een groot verlies, zoals het vroeg sterven van een ouder.
Onveilig gehecht
Moeders die wel veilig gehecht zijn, zijn gevoeliger voor de behoeften van hun kinderen. Veilig gehechte moeder reageren ook liefdevoller op kinderen met gedragsproblemen dan onveilig gehechte moeders.
Uit eerder onderzoek is bekend dat moeders met borderline minder gevoelig reageren op kinderen die twee maanden oud zijn, vergeleken met ‘gezonde’ moeders. Van de kinderen met een moeder met borderline blijkt tachtig procent met dertien maanden onveilig gehecht.
Depressie
In een onderzoek uit 2011 werden moeders met borderline vergeleken met moeders van met een zware depressie. Hun baby’s waren allemaal ongeveer drie maanden. De moeders met borderline waren minder positief en lieten minder interactie met hun kind zien dan moeders met een zware depressie of dan de gezonde controlegroep. In de periode daarna (3-36 maanden) waren de borderline moeders niet alleen minder gevoelig voor de behoeften van hun kind, ze boden ook aanzienlijk minder structuur dan de depressieve of gezonde moeders.
Schematherapie
Er bestaan zijn geen medicijnen tegen borderline, geen goede therapie – hoewel daar met de komst van schematherapie wel verandering in is gekomen. Dat het ouderschap lastig is voor moeders met een borderline is volgens de auteurs duidelijk. Wel tekenen zij aan dat BPD in verschillende gradaties voorkomt en veel ouders met BPD prima in staat zijn om hun kinderen op te voeden.
NB!
Dit artikel is een samenvatting van het werk van Mason en Kreger. Twee wetenschappers die al jarenlang onderzoek doen naar BPD. We begrijpen dat hun teksten soms indringend en beschuldigend kunnen overkomen. Het is zeker niet de bedoeling om mensen hiermee te kwetsen. Integendeel. BPD is een ernstige psychische aandoening die gelukkig weinig voorkomt. En zoals de onderzoekers al aangaven, weten de meeste ouders hun kinderen goed te beschermen.
Kenmerken borderline
- Een laag gevoel van eigenwaarde.
- Neiging tot zelfbeschadigend gedrag (automutilatie, bijvoorbeeld zichzelf bewust snijden of branden), soms ook in combinatie met manipulatie.
- Onzekerheid verdoezelen door provocerend gedrag.
- Neiging tot extreme (voor)oordelen. Bijvoorbeeld: in relaties met vrienden en/of partner is het vaak alles of niets – vaak eerst alles, en daarna plotseling niets.
- Dissociatie: mensen met borderline kunnen af en toe weg zijn, voor een bepaalde tijd niet meer in de realiteit. Het lijkt dan alsof zij zichzelf in een film zien acteren. Dissociatie is een vluchtmechanisme om de emoties onder controle te houden. Het treedt meestal op als de stress te veel wordt.
- Separatieangst, de angst om verlaten te worden.
- Gevoelens van eenzaamheid, ook in een groep.
- Zelfdestructief gedrag en impulsiviteit, bijvoorbeeld wisselende seksuele contacten, middelenmisbruik of winkeldiefstal.
- Identiteitsproblemen: geen ‘ik’, geen ‘zelf’ ontwikkelen.
- Borderline-persoonlijkheidsstoornis kan samengaan met kortdurende psychoses (enige uren tot een aantal dagen).
Bron: The Essential Family Guide To Borderline Personality Disorder, Randi Kreger/ Walking on eggshels, Manson & Kreger, kenmerken: Wikipedia:, Beeld: Getty Images
Boekentips
