Waarom is het zo lastig om dingen weg te gooien?

5 juli 2024

Hoe langer we leven, hoe meer spullen we verzamelen. En voor we het weten hebben we een zolder die vol staat met dingen die we niet meer nodig hebben. Waarom is het zo moeilijk om al die oude troep weg te doen?

Bij Ikea staat een bed dat tot de verbeelding spreekt. Niet omdat je er zo lekker in kunt slapen, maar omdat het een enorme opbergruimte heeft. Met één klik zoeft de matras omhoog en verschijnt er een reusachtige houten bak waar je van alles in kunt opbergen. Wat is er fijner dan al die overbodige rommel in je huis netjes in dozen te stoppen, en dan verbergen onder je matras?

De Japanse opruimgoeroe Marie Kondo gruwelt bij dat idee. Opbergen is volgens haar de grootste vergissing die mensen maken wanneer ze opruimen. Alles in dozen stoppen is volgens haar geen opruimen, maar het verplaatsen van spullen die je nooit meer gaat gebruiken. Wie orde wil in de chaos, moet weerstand bieden aan de behoefte om alles op te bergen.

Rommel

De Amerikaanse opruimdeskundige Donna Smallin Kuper beweert dat alle opruimadviezen gaan over loslaten en hoe lastig dat is. De onrust die we voelen in een overvol huis komt volgens haar niet door de hoeveelheid spullen die we hebben, maar door de spullen die we níét nodig hebben. Haar opruim-mantra is: if you don’t use it, lose it.

Volgens Marie Kondo moet je je bij alles afvragen of het je echt gelukkig maakt. Word je er niet blij van? Huppetee, weg ermee. Ze adviseert om rigoureus door je huis te gaan, bewapend met een heleboel vuilniszakken. Niet kamer voor kamer, maar categorie voor categorie en zo veel mogelijk weg te gooien, al zou het wegbrengen naar de Kringloopwinkel milieuvriendelijker zijn.

Bierdoppenverzameling

De vraag is natuurlijk waar die drang om alles te bewaren vandaan komt. Het antwoord komt uit onderzoek naar mensen met een dwangmatige neiging om alles te bewaren. Hoarders heten ze in het Engels, hamsteraars. Onderzoek toont aan dat ze emotionele betekenis toekennen aan spullen die voor een ander waardeloos lijken. Te vergelijken met een kind dat bierdoppen verzamelt. Geen ouder die het in zijn hoofd haalt om zo’n verzameling weg te gooien. Hoarders die hun huis volstouwen met pizzadozen of kranten zijn net zo gehecht aan hun bezit als een kind met een verzameling bierdoppen. Weggooien is geen optie.

Een hoarder verzamelt obsessief spullen die in de ogen van anderen troep zijn. Ze zien de schoonheid in van spullen maar zijn slecht in het rubriceren, opbergen of sorteren.

Hoarders

Er zijn aanwijzingen dat dwangmatig verzamelen een erfelijke component heeft. Ook traumatische gebeurtenissen zoals de dood van een geliefde of een scheiding kunnen de aanzet zijn voor obsessief spullen het huis in slepen. Ook lijkt er een biologische component te zijn voor de verzameldrift. Iedereen koppelt wel eens een emotionele betekenis aan een voorwerp. De gouden ring die je van je grootmoeder kreeg, je eerste zwemdiploma, het heeft voor de een meer betekenis dan voor een ander. Hoarders kennen die emotionele betekenis toe aan heel veel objecten. En zo wordt een lege whiskeyfles een waardevol object. Het weggooien ervan is dan net zo pijnlijk als het weggooien van die gouden ring.

Dwangmatig verzamelen

Wat kunnen wij van die dwangmatige verzamelaars leren? Volgens de Engelse opruimspecialisten Cluttergone heel veel. Hoarders hebben namelijk niet alleen een probleem met het wegdoen van spullen, ze hebben een nog veel groter probleem met het categoriseren van hun spullen. En dat is waarin dwangmatige verzamelaars en gewone rommelmakers op elkaar lijken. De hoeveelheid spullen is niet het probleem, maar het moment dat de spullen geen vaste plek meer hebben en rommel worden. Een voorbeeld: in een gezin met vier kinderen en twee werkende ouders vind je speelgoed, boeken, paperassen, opladers en schoolspullen die rondzwerven. Maar indien nodig kunnen ze opgeborgen worden en als ze kapot zijn, worden ze weggedaan.

Rommel

Een probleem ontstaat wanneer gewone rommel klusterrommel wordt. Die ontstaat wanneer spullen niet meer van hun plaats komen. Een onafgemaakt knutselproject, een berg ongeopende enveloppen of een stapel kleren die niet meer wordt aangeraakt. Wanneer zo’n berg spullen een half jaar niet van zijn plaats komt, mag je volgens de Engelse opruimspecialisten spreken van klusterrommel. Het aanraken of verplaatsen van zo’n stapel geeft een licht gevoel van paniek waardoor het prettiger is om het te laten liggen.

De volgende fase heet verstopping. Daar is sprake van wanneer er steeds meer klusters ontstaan die het gebruik van bepaalde ruimtes in huis in de weg staat. De deur van een kamer die niet meer open kan, een garage waar geen auto meer in past of een kast waar niets meer bij past maar ook niets meer in terug te vinden is.

Veertien rollen plakband in een keukenla

De Amerikaanse onderzoeker Gail Steketee van Boston University, doet al jaren onderzoek naar obsessieve verzamelaars. Samen met collega Randy Frost was ze een van de eerste onderzoekers van het fenomeen. Volgens Steketee verloopt het verzamelen van spullen via een glijdende schaal van normaal naar pathologisch. Problematisch wordt het op het moment dat je leefcomfort in gevaar komt. Wanneer je niet meer aan de keukentafel kunt zitten om te ontbijten omdat er honderd pakjes thee staan. Een van de overeenkomsten die Steketee vond tussen hoarders en minder problematische verzamelaars is dat ze moeite hebben met beslissingen nemen.

e spullen uitzoeken kost mentale energie en dat is precies wat deze mensen niet kunnen opbrengen. Een gezonde opruimer trekt een la open, keert die om en besluit dat het niet nodig is om veertien rollen plakband te bewaren. De problematische gevallen beginnen te twijfelen en bedenken scenario’s waarin die rollen plakband in de toekomst nog wel eens van pas kunnen komen.

Marie Kondo

Opruimgoeroe Marie Kondo kan dus wel aanraden om door je huis te lopen en alle onnodige voorwerpen in vuilniszakken te stoppen, maar ze gaat voorbij aan het echte probleem, waarom het zo moeilijk is om afstand te doen. Moeite met spullen wegdoen komt ook door een sterke emotionele gehechtheid. Het zien van oma’s verroeste vergiet kan sterke emoties oproepen. Niet alleen de emotionele waarde van spullen staat het wegdoen ervan in de weg, ook het mogelijk praktisch nut speelt een rol. Een doos met zevenduizend schroeven kan namelijk altijd nog van pas komen, net als die veertien rollen plakband.

Omring jezelf met dingen waar je blij van wordt

Ben je iemand die niks kan wegdoen? Vraag je bij alles af of je iets bewaart uit een hang naar het verleden, omdat het je aan iets herinnert, of uit oog op de toekomst, omdat je denkt dat je het ooit nog nodig gaat hebben. Volgens Kobo zou het enige argument moeten zijn dat je er nu gelukkig van wordt of omdat het op dit moment in je leven van pas komt. Het wegdoen van spullen die je niet nodig hebt kan pijnlijk zijn, zegt Kobo. Maar je omringen met alleen dingen waar je blij van wordt, maakt gelukkig. Je kunt jezelf wijsmaken dat je op een dag weer in je favoriete spijkerbroek past, al hangt die al tien jaar achter in je klerenkast. Je kunt ook hopen dat een van je twintig zonnebrillen ooit weer in de mode komt. Je doos met Märklin-treinen uit de jaren tachtig roept misschien mooie herinneringen op, maar je hoeft ze niet te bewaren voor de kleinkinderen die je nu nog niet hebt. Kobo raadt aan: maak een foto van de spullen die je dierbaar zijn en doe ze daarna weg.

Niet alleen spullen wegdoen is iets dat je kunt oefenen, je kunt het probleem ook voorkomen door geen onnodige spullen in huis te halen. Durf nee te zeggen tegen vrienden die hun oude cd-verzameling op je stoep zetten. Durf ook nee te zeggen tegen de complete boekenverzameling van je overleden tante. Rommel die je buiten je huis kunt houden, dat maakt ook gelukkig.

Lees ook: 5 dingen die je moet opruimen als je stress hebt

Tip van de redactie

Hoeveel licht heeft je plant nodig, en staat hij wel op de goede plek? Wat betekent ‘halfschaduw’ of ‘indirect licht’ eigenlijk? Wat kun je doen om het junglegevoel in huis te halen? In de bestseller Een huis vol planten kun je alles lezen over hoe jouw kamerplanten gelukkig worden. En jijzelf natuurlijk ook. Voor meer informatie klik op onderstaande button.

Beeld Getty Images

Tekst Manon Sikkel