Hoe is de band met je moeder?
4 oktober 2023
De relatie tussen moeder en dochter is de eerste relatie die je hebt. Een relatie die daarna kan uitgroeien tot de meest warme en liefdevolle die je ooit zult hebben. Of de meest gecompliceerde.
De Engelse therapeute Jean Woolard schreef tien jaar geleden het boek dochters en moeders, waarin ze op basis van haar jarenlange praktijkervaring een indeling maakte van de moeders die ze voorbij had zien komen. Als therapeute zag ze hoe desastreus een conflictueuze relatie tussen moeder en dochter kan zijn. Niet alleen tussen moeder en dochter, maar ook in de relaties die dochters met anderen hebben. Onopgeloste en nooit uitgesproken conflicten worden onbewust uitgevochten met geliefden, partners, vriendinnen en collega’s.
De grootste fout die dochters kunnen maken wanneer ze een slechte verhouding hebben met hun moeder is die moeder dingen blijven verwijten. Een moeder kan nog zo veel fout doen of hebben gedaan, uiteindelijk is het de dochter die moet besluiten dat zulk negatief gedrag geen invloed meer op haar heeft. Om je eigen identiteit te vinden, zo zegt Woollard, moet je als dochter de ‘slechte’ moeder loslaten en vergeven. Wat gebeurd is, is gebeurd, en nu is het tijd om verder te gaan. Of zoals ik zelf tegen een vriendin zei, die veertig werd en me nog steeds af en toe belde om te klagen over haar moeder: ‘de eerste twintig jaar van je leven had je moeder invloed op je, de twintig jaar daarna had je tijd om dat te verwerken, de komende veertig jaar zijn voor jou.’
Woollard beschrijft zes typen problematische moeders die, soms ook in mengvormen, te onderscheiden zijn:
1. De beschermengel
De beschermende moeder geeft haar dochter alle liefde, aandacht en zorg. Anders dan de liefhebbende moeder die dat doet, doet de problematische moeder het deels ook om haar eigen angsten te bedwingen. De moeder bemoeit zich met elk detail van het leven van haar dochter. Daardoor kan haar dochter nooit haar eigen weg vinden, haar eigen beslissingen nemen en zelfstandig worden. Als je zo’n moeder hebt, is het heel belangrijk om je grenzen te stellen. Het is niet altijd makkelijk om je eigen zelfstandigheid te vinden, maar met een overbeschermende moeder moet je die zelfstandigheid ook nog eens bevechten.
2. De afhankelijke moeder
Moederschap betekent je kind met alle liefde grootbrengen en haar (of hem) daarna vol vertrouwen de weide wereld in sturen. Als een kleuter die zelf leert fietsen rent de moeder er naast, om daarna afstand te nemen, maar haar niet uit het oog – en zeker niet uit het hart – te verliezen. Opvoeden betekent dat alle aandacht naar je kind gaat, niet andersom. Maar de afhankelijke moeder is zelf de kleuter op dat fietsje. Hulpbehoevend, aandacht vragend, niet in staat om zonder haar dochter te leven zo lijkt het. En heb je als dochter even geen tijd voor of zin in het leed van die moeder, dan zal ze op je gevoel spelen en je emotioneel chanteren. Ze dwingt je daarmee in de rol van hulpverlener. Als je zo’n moeder hebt, zul je harder moeten zijn dan je misschien wil en afstand moeten nemen. Streng zijn en zeggen dat je er niet bent om haar te helpen. Wat overigens niet betekent dat je niet ook je liefde voor haar kunt uiten. Maar liefde betekent niet dat je haar redder in nood hoeft te zijn.
3. De zelf-opofferende moeder
De moeder die zichzelf wegcijfert voor haar dochter, die haar hele leven in het teken zet van haar dochter, cijfert zichzelf weg omdat ze haar leven niet helemaal gelukt vindt. Haar dochter moet een belofte inlossen. Iets bereiken wat ze zelf graag had willen bereiken. Ze leeft haar leven via jou. En daarom bemoeit ze zich met je studiekeuze, je liefdesleven, je carrière. Maar jouw taak is om je eigen keuzes te maken, om dingen te doen waar jij trots op bent, niet om je moeder trots te maken. Het belangrijkste is dat je op ene dag begrijpt dat je moeder een beeld op jou heeft geprojecteerd. Je hoeft dat beeld niet te zijn, die rol niet te spelen. Vertrouw erop dat als je je eigen keuzes maakt, je moeder op een dag ook trots op je kan zijn.
4. De afwijzende moeder
Waar de afhankelijke, beschermende en opofferende moeder nog oog hebben voor hun dochters, ook al ervaren die dat als negatief, lijkt de afwijzende moeder haar dochter niet belangrijk te vinden. In de ogen van een afwijzende moeder kun je het als dochter nooit goed doen. Je vrienden, je werk, de keuzes die je maakt in het leven, niets lijkt haar te kunnen plezieren. Sterker nog, je doet enorm je best om haar bewondering, liefde en goedkeuring te krijgen, maar hoe ouder je wordt, hoe zekerder je weet dat je die nooit gaat krijgen. Het beste wat je kunt doen is stoppen met proberen om haar liefde te winnen. Misschien heb je de liefde wel in een hele andere hoek gezocht en hoopte je dat je die kreeg als je net zo succesvol was als je broers of zussen. De essentie van moederschap – of ouderschap – is dat je onvoorwaardelijk van je kind houdt. Liefde heeft niets te maken met maatschappelijk succes of met de juiste partnerkeuze. Zodra je niet meer wacht op goedkeuring van je moeder, zul je hopelijk zien dat je vrij bent om te zijn wie je bent. Dat je de goedkeuring van je moeder niet hoeft te winnen.
5. De dominante moeder
De dominante moeder is blijkbaar vergeten dat haar dochter geen twee meer is. Toen je twee was, kon ze nog bepalen dat je op de gang moest staan als je met eten gooide, of je een grappig jurkje aandoen omdat je jarig was. Ze kon je naar bed sturen en voorlezen en bepaalde dan wanneer ze ophield met voorlezen. Een dominante moeder gedraagt zich nog steeds alsof zij bepaalt wanneer ze je aandacht geeft, negeert, opdrachten geeft of wegstuurt. Als je moeder zich zo gedraagt is het belangrijk dat je haar een halt toeroept. Jij bepaalt nu de regels en zij moet inzien dat ze niet je ‘baas’ is. Je hebt alle vrijheid om te doen met het leven dat je hebt. Niet meer naar haar luisteren, tenzij het liefdevol is. In feite zijn de rollen nu even omgedraaid en is zij de opstandige peuter die tot de orde geroepen moet worden. Dominant kan ze alleen maar blijven als jij je door haar laat domineren.
6. De hartsvriendin
In winkelcentra zie je ze nog wel lopen, de moeders en tienerdochters die gearmd en lachend samen gaan shoppen. Beste vriendinnen, nu de dochter eindelijk volwassen begint te worden. Daar is niet mis mee. Een probleem wordt het pas wanneer je moeder niet meer uit de rol van beste vriendin kan stappen. Wanneer ze niet de veilige haven is die ze zou moeten zijn, maar ze zich als en gelijke opstelt. Iemand die alles van je wil weten en jou in vertrouwen neemt wanneer je daar eigenlijk geen behoefte aan hebt. Een moeder die jaloers is als je een vriendje krijgt, die benadrukt hoe veel jullie op elkaar lijken en die bij jou wil uithuilen. Haar uit de rol van beste vriendin duwen is alsof je haar in de steek laat, maar niet omdat je dat doet, maar omdat zij dat zo voelt. Stel ook nu je grenzen en maak haar duidelijk dat je je eigen weg wilt gaan. Dat je van haar houdt als moeder, niet als beste vriendin, want als het goed is heb je die al.
Volgens Woollard is het belangrijk dat je je moeder kunt zien als een mens met goed een slechte eigenschappen. Wanneer je je bewust bent van de slechte eigenschappen, ontstaat er ruimte om het positieve te zien. Je bent oud genoeg om je eigen keuzes te maken. Afstand nemen van het rollenspel waarin jullie terecht zijn gekomen schept ruimte om je te interesseren in de moeder die ze is. Je losmaken en je grenzen stellen is soms een proces van jaren. Oftewel: ‘trust the process’.
Beeld: Getty Images, tekst Santenl
Lees ook:
Gelukkige moeders maken kinderen gelukkig
