Welke rollen heb jij in jouw leven? Zo blijf je in balans
17 mei 2023
Iedereen vervult meerdere rollen in het leven, zoals die van moeder, dochter, zus, partner en collega. Journalist Marion (37) vindt dat af en toe best vermoeiend, want je kunt nooit in alle rollen schitteren. Hoe krijg je balans in het rollenspel?
Eens per jaar neem ik een moment voor reflectie en maak ik de balans op. Wat waren mijn hoogte- en dieptepunten? Wat zijn mijn wensen voor de komende tijd? Een van mijn recente persoonlijke dieptepunten was de breuk met mijn beste vriendin. Hoewel we ooit bijna met elkaar vergroeid waren, waren we elkaar de laatste jaren steeds meer óntgroeid. Het verbreken van de vriendschap was een van de moeilijkste dingen die ik ooit heb gedaan. Ik faalde voor mijn gevoel als vriendin. Anderzijds ontstond er ook ruimte. Zuurstof. En die zuurstof kon ik weer in andere relaties steken. Zo kwam er meer ruimte voor mijn geliefde bij wie ik me zo gelukkig voel. En kon ik een betere zus zijn voor mijn zus, die door een lastige periode ging. Ook kwam er meer ruimte voor mezelf.
Vanaf je geboorte heb je rollen
Psycholoog Roos Woltering begrijpt mijn dubbele gevoel. “Soms moet je – om je eigen geluk na te streven – keuzes maken die voor anderen minder fijn zijn. Om te zorgen dat je jezelf niet kwetst”, legt ze uit. “Het is goed om te kijken naar de verschillende rollen die je vervult in je leven en de balans daartussen. Welke rollen en welke relaties geven je energie en welke trekken je batterij leeg?” Een groot deel van de rollen die we in ons leven vervullen, hebben we niet eens bewust gekozen. Zodra je wordt geboren, heb je bijvoorbeeld al de rol van dochter en misschien van kleindochter, nicht of zus. Naarmate je leven zich verder ontwikkelt, komen daar steeds meer rollen bij: die van vriendin, partner, moeder, schoondochter, tante, werknemer, collega, buurvrouw en oma.
“Veel vrouwen voelen de behoefte om alle rollen perfect te vervullen”
“Veel vrouwen – zeker degenen die erg perfectionistisch van aard zijn – voelen de behoefte om al die rollen perfect te vervullen”, zegt Woltering. “Daardoor ontstaat een sluimerende ontevredenheid, omdat je altijd wel ergens tekortschiet. Het is immers onmogelijk om in alle rollen goed te presteren, alleen al omdat ze continu met elkaar in conflict zijn. In de periode dat mijn zoon het leuk vond om veel in de tuin te voetballen, vond ik mijn rol als buurvrouw best ingewikkeld. Als goede moeder liet ik mijn zoon lekker zijn gang gaan, omdat hij zo zijn energie kwijt kon. Als goede buurvrouw liet ik mijn kind toch ook af en toe binnen spelen. Ik kon als middenweg met hem naar het park gaan, maar dat conflicteerde weer met het feit dat er thuis ook honderdduizend dingen gedaan moesten worden.”
Wat zijn je prioriteiten?
Als je niet alle rollen met evenveel verve kunt uitvoeren, moet je keuzes maken. Welke krijgt prioriteit? Ook daarin is balans belangrijk, stelt Woltering. “Er zijn mensen die één rol veruit de belangrijkste vinden en accepteren dat andere rollen daarvoor wijken. Dat zie je bijvoorbeeld vaak bij topsporters. Bij de meeste mensen is het versnipperder. Ik vind mijn moederrol belangrijker dan die van buurvrouw, maar ik wil in beide rollen wel mijn best doen. Je hebt immers ook verantwoordelijkheden in het leven en soms betekent dit dat bepaalde rollen meer aandacht krijgen dan je zou willen. Zo is mantelzorger een rol die vaak meer energie kost dan oplevert, zonder dat je daar veel aan kunt veranderen. En ook de rol van moeder is er een die van nature scheef is: als ouder geef je veel, zonder dat je kinderen daar iets voor terug hoeven te doen. Gelukkig krijg je wel veel terug, zoals liefde, maar je bent – zeker met jonge kinderen – toch voornamelijk de gever. Dat is niet erg, zolang er een rol tegenover staat waarin jij de ontvanger bent, bijvoorbeeld in je rol als dochter. Niet voor niets vinden veel mensen het lastig wanneer hun ouders hulpbehoevend worden. Dan kan het weleens voelen alsof iedereen op jou leunt en jij op niemand meer kunt leunen.”
Even bijtanken
Als het water je aan de lippen staat, kan het verleidelijk lijken een rol te laten vallen. Door een vriendschap te verbreken of te stoppen met vrijwilligerswerk bijvoorbeeld. Maar zo’n oplossing is er lang niet altijd, legt Woltering uit. “Als je eenmaal een kind hebt gekregen, kun je jezelf nooit meer ontmoederen. En als je besluit te scheiden, ben je geen echtgenoot meer, maar krijg je een nieuwe rol als ex-vrouw. In plaats van je blind te staren op de hoeveelheid rollen in je leven, kun je dus beter kijken naar de invulling die je eraan geeft.” Daarin leggen we de lat nogal eens te hoog. Misschien vind je dat je een betere dochter bent als je je moeder elke dag trouw belt, omdat zij dan gelukkiger is. Of luister je uren naar het geklaag van je man over zijn baas, omdat hij die uitlaatklep nu eenmaal nodig heeft. Maar is dit wel jouw verantwoordelijkheid? Door (te) hoge eisen te stellen aan hoe je een rol hóórt te vervullen, verhogen we ongemerkt ook de druk op onszelf.
“Zolang jij een bepaalde plek inneemt, kan een ander daar niet gaan staan”
“Er zullen altijd rollen zijn die meer energie kosten dan ze opleveren”, zegt Woltering. “Dat hoort bij het leven. Maar je kunt er wel voor zorgen dat daar een rol tegenover staat waarin je kunt bijtanken, denk aan vriendinnen met wie je kunt ontspannen. Vergeet ook je eigen rol niet; je bent immers ook een ik-persoon. Dat is misschien wel de belangrijkste rol in ons leven, maar vaak is het de laatste waaraan we denken. Me-time is doorgaans ook het eerste wat we uit onze agenda schrappen, omdat we al die andere rollen voorrang geven. We stellen liever onszelf teleur dan dat we een ander teleurstellen, waarmee we de aandacht en compassie die we zelf nodig hebben, chronisch verwaarlozen. Gaat het over alle rollen die je hebt, dan is het dus heel belangrijk om je grenzen aan te geven, je hebt nu eenmaal niet meer te geven dan je hebt. Daar gaat het vaak mis.”
Clown of kluns?
Woltering raadt daarom aan op een rij te zetten welke rollen je vervult in je leven, en eens te kijken waar de verhoudingen opgeschroefd kunnen worden. Daarbij is het ook interessant om te onderzoeken ‘welke rol je hebt binnen de rol’. “Als je kijkt naar een groep mensen, bijvoorbeeld je vriendinnenclub of je gezin, heeft iedereen een andere deelrol”, legt Woltering uit. “Denk aan de leider, de mediator, de clown, de kluns, de professor… Die rollen hebben we vaak al jong aangenomen, omdat ze ons als kind onbewust een voordeel opleverden. Als je ouders veel ruzieden vroeger en jij probeerde de vrede in huis te bewaren, zul je ook in je verdere leven geneigd zijn automatisch de rol van mediator te ver-vullen. Op zich is daar niets mis mee, vaak zijn het mooie kwaliteiten en in een groep kan het voor een bepaalde balans zorgen.
Verschuiving
Zo’n rol-binnen-een-rol is volgens Woltering wat minder makkelijk te veranderen, juist omdat we hem al zo vroeg hebben aangenomen. Maar je kunt wel kijken of een kleine verschuiving mogelijk is. “Daarvoor moet je dan wel eerst zélf willen bewegen”, waarschuwt Woltering. “Zolang jij een bepaalde plek inneemt, kan een ander daar niet gaan staan. Dit betekent dat je de neiging die je van nature hebt – om te zorgen, de leiding te nemen, positief te zijn – wat vaker zult moeten negeren om te kijken of een ander die rol dan op zich neemt. Dit mag best met kleine stapjes.
Ik heb bijvoorbeeld eens een vrouw gecoacht die door haar bescheidenheid altijd de rol van ‘de onzichtbare’ vervulde. Stiekem hunkerde ze naar wat meer waardering. Maar als jij jezelf onzichtbaar maakt, zullen anderen jouw successen ook minder snel opmerken. Die onzichtbaarheid was zo met alles in haar leven verweven, dat we ontdekten dat ze ook op groepsfoto’s altijd maar op de achtergrond stond. In coachingssessies hebben we geoefend hoe ze meer ruimte kon innemen. Uiteindelijk stuurde ze met Kerst een teamfoto waarop zij pontificaal op de voorgrond stond, in een belachelijk foute kersttrui. En blij dat ze was! Het was iets heel kleins, maar voor haar voelde het alsof ze echt een andere plek durfde te pakken in het leven. En zo zijn er dus veel manieren om te oefenen met de invulling die je geeft aan een rol, waardoor er een betere balans kan ontstaan.”
Oefenen om met kleine stapjes meer balans te creëren, kan een mooi streven zijn voor de toekomst. Door er zo naar te kijken, voel ik me al minder schuldig over mijn ‘falen’ in de rol van beste vriendin. Het zorgde immers voor een betere balans. Door uit de ene rol te stappen, werd ik beter in het vervullen van andere rollen in mijn leven. Niet in de laatste plaats mijn ik-rol. Wat dat betreft was mijn dieptepunt dit jaar eigenlijk ook een persoonlijk hoogtepunt.
Genoten van dit artikel? Dit artikel stond in het blad Santé, dat maandelijks in de winkel ligt!
Tekst Marion van Es | Beeld GettyImages
